• Главная
  • Институт языка, литературы и искусства

Новые издания

Султанова Р. Р., Шкляева Л. М.  Художестенный текстиль в интерьере татарского дома. – Казань: ИЯЛИ, 2022. – 132 с.: ил. – (Серия «Обычаи и традиции татарского народа»).

Книга из серии «Обычаи и традиции татарского народа» посвящена анализу художественного текстиля в интерьере татарского дома. На основе изучения музейных коллекций и материалов научных экспедиций в места компактного проживания татар рассмотрены основные виды текстильных изделий, выполненных в различных техниках (ткачество, вышивка, вязание и кружевоплетение, лоскутное шитье). Основное внимание уделено комплексному анализу текстильного творчества в контексте организации и дизайна сельского дома татар ХХ – нач. ХХI в. (композиция, орнаментальная система, колористика и др.). Впервые обращается внимание на творчество народных мастеров, представителей различных этнографических групп (казанских татар, татар-кряшен, татар-мишарей), проживающих на территории Татарстана и за его пределами.

Региональные, национальные и локальные особенности оформления экстерьера традиционных строений у татар. Урал. Каталог / Авт.-сост.: Р.Р. Султанова, Л.М. Шкляева. – Казань, 2022. – 300 с.: ил.

Данный каталог является продолжением серии «Региональные, национальные и локальные особенности оформления экстерьера традиционных строений у татар», первый из которых был посвящен поволжскому региону (2021г.). В этом издании представлены образцы типовых жилых застроек татар Урала и Зауралья, собранные авторами во время экспедиций.
Краткие тексты, предваряющие каждый раздел, в совокупности с иллюстративным материалом, дают наглядное представление о характерных особенностях экстерьера татарских домов Уральского региона. Исходя из планировочной и объемно-пространственной структуры татарских деревянных и кирпично-деревянных зданий разработаны типовые проекты современных домов.
Большинство фотографий публикуются впервые.
Фотографии сохранившихся объектов могут быть использованы в качестве методических материалов.
Скачать текст.


Татарский фольклор: 1612–2022: Библиографический указатель = Татар фольклоры: 1612–2022: Библиографик күрсәткеч / сост.: А. Г. Каримуллин, Д. Р. Галиуллина . – Казань, 2022. – 480 с.

В библиографическом указателе отражены научные исследования, сборники фольклорных материалов и иные работы по татарскому фольклору, вышедшие в период с 1612 по 2022 год. Сборник адресован ученым, аспирантам, студентам гуманитарных специальностей, и всем тем, кто интересуется вопросами татарского фольклора.
Скачать текст.



Мингалеев М.И. Искусство графики Б.И. Урманче. Истоки, традиции и новаторство / М. И. Мингалеев. – Казань: ИЯЛИ, 2021. – 199 с.: ил.

Данная монография является первым полным комплексным иучением графики Б.И. Урманче (1897–1990), основоположника татарского изобразительного искусства. Исходя из собранных и систематизированных материалов, прослеживаются особенности этого вида искусства на фоне широкой панорамы развития отечественного искусства графики. На основе архивных материалов раскрываются неизвестные страницы истории становления и развития творчества художника, а также освещается его педагогическая деятельность в Казанском художественном техникуме, связанная с развитием печатной графики. Составлен
более полный каталог графических произведений мастера.
Книга предназначена для искусствоведов, преподавателей, студентов художественных учебных заведений и любителей искусства.
Скачать текст.
Скачать вклейку.



Надыршина Л.Р. Поэма в татарской литературе ХХ века: монография / Л.Р. Надыршина. – Казань: ИЯЛИ им. Г. Ибрагимова, 2022. – 352 с.

    Монография посвящена изучению специфики функционирования и эволюции жанра поэмы в татарской литературе ХХ века. Автор выявляет универсальные и имманентные закономерности развития жанра, описывает жанрово-видовые и межжанровые модификации поэмы в творчестве конкретных поэтов, определяет их поэтическое новаторство.
    Книга адресована ученым, преподавателям, студентам и всем, кто интересуется татарской поэзией.
Скачать текст.



Загидуллина Д. Ф. Художественные приемы и стилевые обновления в татарской литературе (в контексте тюркских литератур ХХ–ХХI вв.) / Д.Ф. Загидуллина. – Казань, 2022. – 252 с.

    Монография посвящена исследованию художественно-эстетических особенностей татарской литературы ХХ–ХХI веков, с учетом механизмов самообновления и усвоения нового. Определяются содержание и объем понятий «поток сознания», «эзопов язык», «полифония», «орнаментализм» и т.д. применительно к национальному историко-литературному процессу. Автор рассматривает их в контексте исторического развития татарской литературы, в контексте других тюркоязычных литератур и мирового художественного процесса.
Скачать текст.
 

Юнусова Г. Ф. Мир музыки: сборник статей и материалов / Г. Ф. Юнусова. – Казань, 2022. – 336 с.; ил. 16 с.

     Авторский юбилейный сборник работ музыковеда Г. Ф. Юнусовой составлен из трудов разных лет: статей, рецензий, текстов радиопередач и выступлений на конференциях. Все они были опубликованы в различных изданиях. В книгу включены статьи и материалы, посвященные некоторым явлениям музыкальной культуры Казани, отдельным композиторам и исполнителям (Ф. И. Шаляпину, С. А. Губайдулиной, С. З. Сайдашеву, Н. Г. Жиганову, Ф. З. Яруллину), татарскому музыкальному фольклору, деятельности научных и учебных учреждений и архивным фондам.
    Издание адресовано специалистам и широкому кругу лиц, интересующихся вопросами татарской музыкальной культуры.
Скачать текст.
Скачать вклейку.

Герасимова Н.В. Художественные коллекции в музеях Татарстана: история и принципы формирования (1920–1930-е гг.) / Н.В. Герасимова. – Казань: ИЯЛИ, 2021. – 244 с.; ил. 48 с.
    Монография посвящена изучению истории и выявлению особенностей формирования художественных коллекций музеев Казанской губернии и Татарской АССР в 1920–1930-е годы, когда в связи с усилением роли государства в музейном строительстве и применением научного подхода к формированию музейных фондов произошло качественное изменение состава художественных коллекций музеев и на долгие десятилетия вперед определились основные направления развития собирательской деятельности музеев республики. Рассмотрены коллекции музеев Казани, Бугульмы, Елабуги, Козьмодемьянска, Краснококшайска, Тетюш, Цивильска, Чебоксар, Чистополя. Выявлена роль органов управления музейным делом Казанской губернии в формировании коллекций музеев не только Татарской, но и других республик Поволжья – Чувашии и Марий-Эл.
    Книга предназначена искусствоведам, культурологам, историкам, музейным работникам, педагогам высшего и среднего звена, широкому кругу читателей.
Скачать текст.
Скачать вклейку.

Русча-татарча геодезия терминнары сүзлеге / Төз.: И. И. Сабитова, Э. И. Сафина, О. Н. Галимова, Ф. И. Таһирова; ред.: Р. Т. Сәфәров. – Казан: Г. Ибраһимов исем. ТӘһСИ, 2021. – 132 б.

     Сүзлек якынча 15 мең сүзне үз эченә ала һәм геодезия, югары геодезия, гамәли геодезия, картография, аэрофотогеодезия, топография, геодезик астрономия, геодезия кораллары терминнарын колачлый.
     Техник югары уку йортлары студентлары һәм укытучылары, тәрҗемәчеләр, журналистлар өчен гамәли кулланма буларак тәкъдим ителә.
Скачать текст.



Умеров Д. И. Хореографический фольклор астраханских татар как фактор формирования и сохранения культурной идентичности. – Казань, 2022. – 184 с.: ил.

    Книга знакомит читателей с хореографическим фольклором астраханских татар, на основе анализа танцевальных форм и существенных черт народной хореографии рассматривается своеобразие малых этнических групп, выявляется влияние хореографического наследия на этнокультурную идентификацию. При изучении фольклорного танца астраханских татар происходит приобщение к духовно-нравственной основе этноса, при чтении танца обнаруживается ценностно-смысловой контекст национальной культуры этого этноса. Для записи танцев применена методика кинетографической записи образцов хореографического фольклора.
    Книга предназначена хореографам, фольклористам, этнографам, студентам и аспирантам гуманитарных вузов, а так же всем кто интересуется этническими разновидностями татарского народного танца.
Скачать текст.
Скачать вклейку.

Ибраһимов Г.Г.  Без – татарбыз = Наше имя – татары / Г. Г. Ибраһимов; Д.Ф. Заһидуллина ред. – Казан, 2022. – 308 б.: ил.
Китапта татар әдәбияты классигы, галим, җәмәгать эшлеклесе Г. Ибраһимовның милли үзаң, татар теле, әдәбияты, тарихы, мәдәнияте мәсьәләләренә багышланган хезмәтләре тупланган. Хезмәт әдип иҗаты, татарларның XX йөз башы иҗтимагый һәм мәдәни тормышындагы миллият фикере белән кызыксынучыларга тәкъдим ителә.
Скачать текст.




Музыкальные и танцевальные традиции татар / Сост. А.Б. Софийской. – Казань: ИЯЛИ, 2021. – 120 с. : ил. – (Серия «Обычаи и традиции татарского народа»)

     Данное издание входит в серию книг «Обычаи и традиции татарского народа» и представляет собой систематизированный свод информации по традиционному музыкальному вокальному, инструментальному и танцевальному творчеству татарского народа, связанный с историческим материалом по средневековой эпохе и обобщающим большим фактическим материалом, собранным авторами во многолетних комплексных этнографических экспедициях по районам и регионам проживания разных этнографических групп татар.
     Издание предназначено для специалистов и широкого круга читателей, интересующихся культурой и бытом татарского народа.
     Скачать текст.



Региональные, национальные и локальные особенности оформления экстерьера традиционных домов татар. Поволжье. Каталог / Авт.-сост.: Р.Р. Султанова, Л.М. Шкляева. – Казань, 2021. – 300 с.: ил.

   Содержание каталога базируется на материалах, собранных во время экспедиций Института языка, литературы и искусстваим. Г. Ибрагимова Академии наук Республики Татарстан в 2009–2021 гг. Исходя из особенностей планировочной и объемно-пространственной структуры татарских деревянных и кирпично-деревянных зданий поволжских городов и селений Астрахани, Казани, Касимова, Костромы, Нижегородской области, Пензы, Саратова, Самары, Ульяновска разработаны типовые проекты современных домов.
Фотографический контент в данном издании представлен обширным массивом, включающим снимки, сделанные авторами в 2021 году в экспедициях, а также фотографии из архива НМ РТ и частных коллекций. Указанные фотодокументы значительно повышают достоверность информации и возможности ее изучения.
Скачать текст.

Сафиуллин Я.Г. От романтизма к сопоставлению литератур / Я.Г. Сафиуллин; науч.ред. М.И. Ибрагимов; сост.: В.Р. Аминева, Э.Ф. Нагуманова, А.З. Хабибуллина. – Казань, 2021. – 576 с.: 20 л. ил.
В книге представлены труды Я. Г. Сафиуллина по широкому кругу литературоведческих проблем. В центре внимания автора – проблема национальных литератур, их роли в современной культуре. В издание включены воспоминания коллег и друзей об ученом, статьи, посвященные его научному творчеству. Книга адресована широкому кругу читателей, интересующихся литературной теорией, судьбами национальных литератур в современном мире.
Скачать текст.
Скачать вклейку.

   Калейдоскоп культур: сборник материалов по результатам научных экспедиций по изучению культуры народов Республики Татарстан / Руков.проекта К.М. Миннуллин; науч. ред. Р.Р. Султанова, И.И.Ямалтдинова; сост. и отв.ред. Н. В. Герасимова. ‒ Казань: Издательство АН РТ, 2021. ‒ 280с.: 64 л.ил.
  В сборнике публикуются материалы, собранные в результате комплексных научных экспедиций по изучению народов Республики Татарстан, проведенных в рамках научно-исследовательского проекта «Калейдоскоп культур», приуроченного к Году родных языков и народного единства. В статьях отражены вопросы особенностей языка, фольклора, материальной и духовной культуры татарского, марийского, мордовского, удмуртского и чувашского народов.
  Сборник предназначен этнографам, лингвистам, фольклористам, историкам, культурологам, искусствоведам, а также всем тем, кто интересуется вопросами истории и культуры народов Татарстана. Скачать. Вклейка.


Национальные литературы в контексте культурной интеграции: материалы Международного круглого стола (9 июня 2021 г., г. Казань). – Вып. 3 / сост.: Л.Р. Надыршина, Ф.Х. Миннуллина. – Казань: ИЯЛИ им. Г. Ибрагимова, 2021. – 336 с.
   В сборнике представлены материалы Международного круглого стола «Национальные литературы в контексте культурной интеграции», проведённого 9 июня 2021 года Институтом языка, литературы и искусства им. Г. Ибрагимова АН РТ. Сборник продолжает серию книг «Национальные литературы: исследовательские парадигмы и практики». В статьях освещаются художественные поиски и достижения литературы тюркоязычных народов; вопросы сравнительного изучения национальных литератур Урало-Поволжья и сравнительно-сопоставительного литературоведения на современном этапе; проблема художественного перевода национальных литератур на другие языки; модели пространства и времени в художественной картине мира писателей; национальная идентичность в современном поликультурном пространстве: опыт работы союзов писателей в национальных республиках.
   Издание адресовано ученым-филологам, преподавателям, аспирантам и студентам, а также всем, кто интересуется данной темой. Материалы публикуются в авторской редакции.


Булатова М.Р. Татарские говоры Башкортостана: ареальный аспект / М.Р. Булатова. – Казань: ИЯЛИ, 2021. – 136 с.
Монография посвящена вопросам формирования татарских говоров Башкортостана (белебеевский, центральный, янаульский подговоры мензелинского говора, бакалинский подговор нижнекамско-кряшенского говора, бирский, златоустовский, курмантауский, тепекеевский, турбаслинский, учалинский говоры среднего диалекта и байкибашевский, стерлитамакский говоры западного диалекта) и их этнолингвистической характеристике в ареальном аспекте. Дается описание языковых особенностей этих говоров в сравнении с другими говорами татарского языка, литературным языком, а также тюркскими языками.
Книга предназначена для лингвистов, историков, студентов и всех тех, кто интересуется вопросами истории и диалектологии татарского языка, татароведением. Скачать


Галимова Э.М. Традиционная музыкальная культура пермских татар / Э. М. Галимова. – 2-е изд. – Казань: ИЯЛИ, 2021. – 328 с. + 1CD.
Целью монографии является исследование музыкального фольклора пермских татар, включая описание обрядовой системы, анализ поэтической организации, музыкальной стилистики в контексте исторических и социальных изменений исследуемого края. Опираясь на архивный и собранный автором работы экспедиционный материал, в монографии впервые осуществляется комплексное изучение песенной традиции и инструментальной культуры пермских татар. Скачать



Мөхәммәтҗанов Р.М. Башкортстан Ык буе татарларының йола иҗаты / төз.: И.И. Ямалтдинов, И.К. Фазлетдинов. – Казан: ТӘһСИ, 2021. – 228 б.
Риф Мирхәбибулла улы Мөхәммәтҗанов (1939 – 1996) Башкортстанда татар фольклорын гыйльми рәвештә җыю һәм өйрәнүгә нигез салып, 30 ел дәвамында Башкорт дәүләт университетының татар филологиясе кафедрасында хезмәт куйган шәхес. Укучы игътибарына тәкъдим ителгән хезмәтләрендә галим Башкортстанда яшәүче татар халкының йола поэзиясен ике төргә бүлеп тикшерә, календарь һәм туй поэзиясенең жанрлары буенча өр-яңа бүленеш тәкъдим итә, шул ук вакытта, Башкортстанда яшәүче татарларның һәм тел, һәм мәдәният, һәм фольклор ягыннан гомумтатар халкының аерылгысыз өлешен тәшкил итүен ассызыклый. Китап фольклорчылар, этнографлар, тарихчылар һәм гомумән татар халкының рухи мәдәнияте белән кызыксынучыларга тәкъдим ителә. Скачать


Хусаинова А.Я. Татарские говоры Оренбургской области / А.Я. Хусаинова. – Казань: ИЯЛИ, 2021. – 88 с.
Книга посвящена комплексному исследованию лексики татарских говоров Оренбуржья как части диасистемы татарского языка: лексемы детально исследованы в рамках тематических групп, в семантическом, номинативном, сравнительно-историческом, лингвогеографическом и др. аспектах.
Предназначена для специалистов по языкознанию, диалектологии, лексикологии, аспирантов, преподавателей, студентов филологических факультетов, а также для всех, кто интересуется языком татарского населения Оренбургской области. Скачать



Рамазанова Д.Б. Формирование татарских говоров юго-западного Башкортостана / Д.Б. Рамазанова. – 2-е изд. – Казань: ИЯЛИ, 2021. – 208 с.
В монографии на основе языкового, исторического и архивного материалов рассматриваются вопросы формирования татарских говоров юго-западного Башкортостана в связи с историей их носителей; дается описание фонетических и морфологических особенностей этих говоров в сравнении с говорами татарского языка и некоторыми другими тюркскими языками.
Книга рассчитана на лингвистов, историков и всех интересующихся вопросами истории и диалектологии татарского языка. Скачать



Башкортстан татарлары фольклоры. Төньяк һәм төньяк-көнчыгыш районнар / төзүче, кереш мәкалә һәм аңлатмалар авторы И.К. Фазлетдинов. – Казан: ТӘһСИ, 2021. – 296 б.
«Башкортстан татарлары фольклоры» сериясендәге әлеге китапта Башкортстанның төньяк һәм төньяк-көнчыгыш – Аскын, Караидел, Краснокама, Кыйгы, Мәчетле, Нуриман, Тәтешле, Учалы, Яңавыл районнарында яшәүче татарлар авызыннан язып алынган үрнәкләр туплап бирелде. Бу районнарда татарлар элек-электән күпләп яши, аларның фольклор мирасы бик бай һәм игътибарны үзенә җәлеп итә.
Китап туган як тарихы һәм мәдәнияте белән кызыксынучыларга тәкъдим ителә. Скачать



Башкортстан татарлары фольклоры. Үзәк һәм төньяк-көнбатыш районнар / төзүче, кереш мәкалә һәм аңлатмалар авторы И.К. Фазлетдинов. – Казан: ТӘһСИ, 2021. – 304 б.
«Башкортстан татарлары фольклоры» сериясендәге әлеге җыентык республиканың төньяк һәм төньяк-көнчыгыш районнарында яшәүче милләттәшләребезнең халык авыз иҗаты ядкярләрен туплаган иде. Икенче томга исә Башкортстанның үзәгендә һәм төньяк-көнбатышында урнашкан Бакалы, Балтач, Борай, Дүртөйле, Илеш, Чакмагыш районнарында яшәүче татарлар фольклоры кертелде. Татарлар күпчелекне тәшкил иткән районнардан санала торган төбәк буларак, биредә яшәүче халыктан җыеп алынган гаять бай һәм күптөрле авыз иҗаты әсәрләре игътибарны үзенә җәлеп итә.
Китап туган як тарихы һәм фольклоры белән кызыксынучыларны күздә тотып тәкъдим ителә. Скачать


Башкортстан татарлары фольклоры. Көнбатыш һәм көньяк-көнбатыш районнар / төзүче, кереш мәкалә һәм аңлатмалар авторы И. К. Фазлетдинов. – Казан: ТӘһСИ, 2021. – 312 б.
«Башкортстан татарлары фольклоры» сериясендәге әлеге китапка Башкортстанның көнбатышында һәм көньяк-көнбатышында урнашкан Авыргазы, Әлшәй, Бишбүләк, Миякә, Бүздәк, Туймазы, Шаран, Ярмәкәй районнарында яшәүче татарлар фольклоры кертелде. Бу районнарда татарлар элек-электән күпләп яши, аларның фольклор мирасы бик бай һәм күптөрле.
Китап туган як тарихы һәм мәдәнияте белән кызыксынучыларга тәкъдим ителә. Скачать


Милли-мәдәни мирасыбыз: Башкортстан татарлары. Стәрлебаш. 1 нче кисәк. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 440 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән).
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән ике кисәктән торган чираттагы китап Башкортстан Республикасы Стәрлебаш районында яшәүче милләттәшләребез, аларның гореф-гадәтләре, тел-авыз иҗаты, сөйләш үзенчәлекләре, җыр-моңнары, җирле осталарның кул эшләре, шәҗәрәләр, археографик мирас турында бай мәгълүмат бирә. Беренче кисәк татар халкының тарихына, теленә һәм мәдәни мирасына караган гомуми характердагы кереш сүз белән ачыла. Бу китапта Стәрлебаш мәдрәсәсе тарихын, урта диалектның минзәлә сөйләше бәләбәй урынчылыгына һәм көнбатыш диалектының стәрлетамак сөйләшенә караган тел үзенчәлекләрен, төбәк фольклорының бүгенге торышын тикшергән мәкаләләр урын алды. Китап туган як тарихы һәм мәдәнияте белән кызыксынучыларга тәкъдим ителә. Скачать


Милли-мәдәни мирасыбыз: Башкортстан татарлары. Стәрлебаш. 2 нче кисәк. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 448 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән).
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән ике кисәктән торган чираттагы китап Башкортстан Республикасы Стәрлебаш районында яшәүче милләттәшләребез, аларның гореф-гадәтләре, тел-авыз иҗаты, сөйләш үзенчәлекләре, җыр-моңнары, җирле осталарның кул эшләре, шәҗәрәләр, археографик мирас турында бай мәгълүмат бирә. Икенче кисәк Стәрлебаш авылы һәм мәдрәсәсе тарихына караган хезмәтләр белән ачыла. Биредә Стәрлебашның затлы китапларыннан булган «Дөррел- Кәлам», Стәрлебаш шагыйрьләре әсәрләре, Стәрлебаш татарларының традицион музыка мәдәниятен, халык сәнгатен, бу төбәктә табылган гарәп телле кулъязманың үзенчәлекләрен, элегрәк тупланган халык авыз иҗаты материалларын анализлаган мәкаләләр, кулъязмаларның тасвирламасы, кулъязма мирасны саклаучылар турында һәм авыл тарихына кагылышлы мәгълүматлар бар. Китап туган як тарихы һәм мәдәнияте белән кызыксынучыларга тәкъдим ителә. Скачать.


Загидуллина Д.Ф. Татарская литература XX – нач. XXI в.: «мягкость» модернизма-авангарда-постмодернизма (к постановке проблемы) / Д.Ф. Загидуллина. – Казань: ИЯЛИ, 2020. – 256 с.
Монография посвящена исследованию эстетической природы классических и неклассических (постнеклассических) парадигм в татарской литературе ХХ – нач. ХХI века. Определяются содержание и объем понятий «модернизм», «авангард», «постмодернизм» «постколониальная литература» применительно к национальному историко-литературному процессу. Автор приходит к заключению, что в татарской культуре процесс формирования новых парадигм происходил не в виде разрыва с традициями, а в форме наслаивания нового – на существующее, привычное, «старое». Такое наслаивание обеспечило «мирное» сосуществование различных художественных систем; взаимосвязь, взаимопроникновение и синтез различных приемов и форм, относящихся к разным художественным парадигмам. Скачать


Зрелищные искусства: контакты и контексты: cб. ст. и эссе / отв. ред. С.И. Рыжакова; сост. и ред. С.И. Рыжаковой и Р.Р. Султановой; Институт этнологии и антропологии им. Н.Н. Миклухо-Маклая РАН, Институт языка, литературы и искусства им. Г. Ибрагимова Академии наук Республики Татарстан. – Казань: ИЯЛИ, 2020. – 272 с.: ил. (Серия «Этнография, история и культура зрелищных искусств мира». Вып. 1). – Вклейка.

Очевидно, что наш мир, переживающий бум визуализации, одновременно становится все более «звучащим», «представляющим», «изображающим». Исследованием этого феномена занимается антропологическое направление performance studies. Речь идет, прежде всего, об «исполнительстве» в широком смысле слова. С одной стороны, это театр, музыка, танец, игра, спорт (нередко расширяющие свои границы, обретающие политическое, социальное измерения – флеш-мобы, театрализованные уличные акции). С другой стороны, это этикет, церемониал, ритуал, включающие в себя кинестетические особенности общения, публичное поведение людей, особенно в его символическом измерении, когда речь идет о коммуникативных, экспрессивных жестах. Сборник статей, подготовленный по материалам секции «Этнография исполнительского искусства: общение и связи в мире музыки, танца, театра и игры» XIII Всероссийского Конгресса этнологов и антропологов (Казань, 2–6 июля 2019 г.), состоявшейся в ИЯЛИ им. Г. Ибрагимова, раскрывает проблемы контактов и взаимосвязей в мире зрелищного искусства. Представленный широкий диапазон культур и обществ позволяет понять те социальные функции, которые играли и играют театр, музыка, танец в разных обстоятельствах и контекстах. Статьи дополнены иллюстративным материалом. Скачать


Усманов В.М. Башкортстан Республикасы татар эпиграфик һәйкәлләре: Стәрлебаш авылы. – Казан: ТӘһСИ, 2020. – 208 б.; ил. 16 б. - Вклейка.
Башкортстан Республикасы Стәрлебаш авылында XIХ–XX гасырларга нисбәтле өч йөздән артык гарәп язулы ташъязма истәлек сакланып калган. Әлеге эпиграфик һәйкәлләрнең күбесе бу төбәкнең хаттатлары һәм таш язучы осталары тарафыннан эшләнгән. Китапта Стәрлебаш авылы тарихына бәйле 148 ташъязма истәлекнең текстлары, фото һәм график сурәтләре туплап бирелде.
Хезмәт Идел-Урал төбәге тарихын һәм мәдәниятен өйрәнүче галимнәр, гомумән татар халкының тарихи үткәне белән кызыксынучы укучылар өчен тәкъдим ителә. Скачать



Хисамова Д.Д. Дина Валеева: жизнь в искусстве / Д.Д. Хисамова. – Казань: ИЯЛИ, 2020. – 48 с.: ил. – (Искусствоведы Татарстана: книга вторая).
Вторая книга из серии «Искусствоведы Татарстана» посвящена творчеству ведущего искусствоведа республики второй половины ХХ – начала XXI вв., кандидата искусствоведения, заслуженного деятеля искусств Республики Татарстан, члена Союза художников СССР и РФ, члена Ассоциации искусствоведов Дины Каримовны Валеевой. Одна из первых в республике, занимаясь активной просветительской и исследовательской работой, Д.К. Валеева создала труды по современному изобразительному искусству Татарстана, изучала творчество как отдельных мастеров, так и явлений и тенденций развития искусства в целом. Другим направлением ее исследований явилось древнее и средневековое искусство волжских булгар и финно-угорских народов. Деятельность искусствоведа показана на широком историческом фоне, выявляющая масштаб творческой личности.
В издании использованы фотографии из семейного архива Д.К. Валеевой. Скачать


Яхин Ф.З. Әдәби сүз хакы / Ф.З. Яхин. – Казан: ТӘһСИ, 2020. – 400 б.
Татар әдәбиятының үсеш тенденцияләрен өйрәнүгә һәм бәяләүгә багышланган хезмәтләр тупланмасыннан гыйбарәт бу китапта әдипләрнең иҗат үзенчәлекләре аңлатыла һәм бәяләнә, заманча эстетика һәм әдәбият гыйлеме фикерләмәләре тәкъдим ителә, аерым мәкаләләрдә авторның иҗтимагый тормышка һәм сәнгатькә бәйле уйланулары әдәбият белеме һәм әдәби-тәнкыйть, фәнни-тәнкыйди караш кысаларында бирелә. Скачать



 
Усманов В.М.  Башкортстан Республикасы татар эпиграфик һәйкәлләре: Стәрлебаш районы. – Казан: ТӘһСИ, 2021. – 180 б. – Вклейка.
   Башкортстан Республикасы Стәрлебаш районы авылларында XIХ–XX гасырларга нисбәтле меңнән артык гарәп язулы ташъязма истәлек сакланып калган. Әлеге эпиграфик һәйкәлләрнең күбесе бу төбәкнең хаттатлары һәм таш язучы осталары тарафыннан эшләнгән. Китапта Стәрлебаш районының 21 авылындагы (Стәрлебаш авылыннан тыш) 349 ташъязма истәлекнең текстлары, фото һәм график сурәтләре туплап бирелде.
   Хезмәт Идел-Урал төбәге тарихын һәм мәдәниятен өйрәнүче галимнәр, гомумән татар халкының тарихи үткәне белән кызыксынучы укучылар өчен тәкъдим ителә. Скачать


Усманов В.М. Башкортстан Республикасы татар эпиграфик һәйкәлләре: Уфа. – Казан: ТӘһСИ, 2021. – 44 б.
   Китапта Уфа шәһәренең «Гофран» мәчете тирәсендәге мөселман зиратында сакланып калган иллегә якын ташъязма истәлек турында мәгълүмат туплап бирелә, гарәп графикасындагы текстлар гамәлдәге язуга күчерелеп, шәрех-аңлатмалар белән урнаштырыла.
  Хезмәт Идел-Урал төбәге тарихын һәм мәдәниятен өйрәнүче галимнәр, гомумән татар халкының тарихи үткәне белән кызыксынучы укучыларга тәкъдим ителә. Скачать




Усманов В.М. Башкортстан Республикасы татар эпиграфик һәйкәлләре: Федоровка районы. – Казан: ТӘһСИ, 2021. – 68 б.
   Җыентыкта Башкортстан Республикасының Федоровка районына караган Ашкадар-Балыклы, Динес, Коралачык, Өчбүләк, Үрге Явыш, Бала Чытырман, Иске Чытырман авылларында сакланып калган һәм гарәп хәрефләре белән татар телендә язылган 134 берәмлек ташъязма истәлек турында мәгълүмат туплап бирелә.
   Хезмәт Идел-Урал төбәге тарихын һәм мәдәниятен өйрәнүче галимнәр, гомумән татар халкының тарихи үткәне белән кызыксынучы укучыларга тәкъдим ителә. Скачать



Усманов В.М. Башкортстан Республикасы татар эпиграфик һәйкәлләре: Бүздәк районы Шланлыкүл авылы. – Казан: ТӘһСИ, 2021. – 32 б.
   Җыентыкта Башкортстан Республикасының Бүздәк районына караган Шланлыкүл авылы зиратында сакланып калган һәм гарәп хәрефләре белән татар телендә язылган дистәдән артык ташъязма истәлек турында мәгълүмат туплап бирелә.
   Хезмәт Идел-Урал төбәге тарихын һәм мәдәниятен өйрәнүче галимнәр, гомумән татар халкының тарихи үткәне белән кызыксынучы укучылар өчен тәкъдим ителә. Скачать



Усманов В.М. Татарские эпиграфические памятники Республики Башкортостан: Чишма / В.М. Усманов. – Казань: ИЯЛИ, 2021. – 48 с.
   В данной работе приводятся результаты многолетних исследований чишминских эпитафий. Опираясь на архивный и собранный автором работы экспедиционный материал, в книге впервые осуществляется комплексное изучение корпуса эпиграфических памятников поселка городского типа Чишмы Республики Башкортостан. В книге даются прорисовки эпитафий, сами тексты переданы как на оригинале в арабской графике, так и в переводе на современный татарский и русский языки. Скачать




Габдулла Тукай в культурном пространстве ХХ–XXI вв.: материалы международной научно-практической конференции, посвященной 135-летию со дня рождения классика татарской литературы Г. Тукая / сост.: Л.Р. Надыршина, Ф.Х. Миннуллина, А.Ф. Ганиева. – Казань: ИЯЛИ, 2021. – 408 с.
В сборнике представлены материалы международной научно-практической конференции «Габдулла Тукай в культурном пространстве XX–XXI вв.», посвященной 135-летию со дня рождения классика татарской литературы Г. Тукая.
В статьях сборника творчество Габдуллы Тукая освещается в историко-культурном и общественно-политическом контексте эпохи, а также раскрываются социально-философские, общественно-политические, эстетические и языковые аспекты художественного и публицистического наследия писателя, рассматриваются вопросы литературных взаимосвязей в творчестве поэта, особенности перевода произведений Г. Тукая на языки народов мира, методические аспекты изучения наследия поэта в контексте преподавания родных языков и литератур.
Издание адресовано филологам, преподавателям, аспирантам и студентам, а также всем, кто интересуется данной темой. Материалы публикуются в авторской редакции.


Милли-мәдәни мирасыбыз: Әстерхан татарлары. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 436 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән). 
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән чираттагы китап Әстерхан өлкәсенең Идел буе районында яшәүче милләттәшләребез, аларның гореф-гадәтләре, тел үзенчәлекләре турында бай мәгълүмат бирә. Бу җыентыкта борынгы ташбилгеләр, шәҗәрәләр, тарихи шәхесләргә багышланган язмалар урын алды. Шулай ук анда җирле халыкның авыз иҗаты, җыр-моңнары, осталарның кул эшләре, авыллар тарихы белән дә танышырга мөмкин. Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты галимнәренең тикшеренү-эзләнүләрен туплаган әлеге басма үз укучыларын табар һәм андагы язмалар һәркемдә зур кызыксыну уятыр дип ышанабыз.


Милли-мәдәни мирасыбыз: Мари Эл татарлары. Бәрәңге. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 436 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән).
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән чираттагы китап Мари Эл Республикасында көн күрүче милләттәшләребез, аларның көнкүреше, гореф-гадәтләре, тел үзенчәлекләре турында бай мәгълүмат бирә. Бу җыентыкта борынгы ташбилгеләр, шәҗәрәләр, төбәкнең тарихи шәхесләрен яктырткан язмалар да урын алды. Шулай ук анда төбәкнең халык авыз иҗаты, җыр-моңнары, җирле осталарның кул эшләре, шәмаилләр, мәчетләр белән дә танышырга мөмкин. Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты галимнәренең тикшеренү-эзләнүләрен туплаган әлеге басма үз укучыларын табар һәм андагы язмалар һәркемдә зур кызыксыну уятыр дип ышанабыз.
Скачать


Милли-мәдәни мирасыбыз: Түбән Новгород. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 436 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән).
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән китап Түбән Новгород өлкәсендәге татар авыллары тарихы, гореф-гадәтләр һәм тел үзенчәлекләре турында бай мәгълүмат бирә. Анда шулай ук җирле осталарның кул эшләре һәм халык талантларының көй-сүз иҗаты белән дә танышырга мөмкин. Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты галимнәренең тикшеренүләрен эченә алган әлеге басма киң катлау укучыларда кызыксыну уятыр дип ышанабыз.
Скачать


Милли-мәдәни мирасыбыз: Новосибирск өлкәсе татарлары. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 572 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән).
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» сериясендә дөнья күргән бу китап 2017 елда Новосибирск өлкәсендә узган экспедиция нәтиҗәләре белән таныштыра, биредә яшәүче милләттәшләребезнең тормышы, рухи дөньясы турында бай мәгълүмат бирә. Хезмәттә төрле елларда Новосибирск өлкәсендә яшәүче татарларның милли-мәдәни мирасын өйрәнгән галимнәрнең мәкаләләре, Институтның архив материаллары да урнаштырылды. Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты галимнәренең тикшеренүләренә нигезләнгән әлеге басма киң катлау укучыларында кызыксыну уятыр һәм үзләрен кызыксындырган сорауларга җавап табарга булышыр дип ышанабыз.
Скачать


Милли-мәдәни мирасыбыз: Омск өлкәсе татарлары. – 2 нче бас-ма. – Казан, 2021. – 476 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән).
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән бу китап Омск өлкәсендәге татар авыллары тарихы, бу яктагы гореф-гадәтләр һәм тел үзенчәлекләре турында бай мәгълүмат бирә. Анда шулай ук җирле осталарның кул эшләре һәм халык талантларының көй-сүз иҗаты белән дә танышырга мөмкин. Галимҗан Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты галимнәренең тикшеренүләренә нигезләнгән әлеге басма киң катлау укучыларда кызыксыну уятыр дип ышанабыз.


Милли-мәдәни мирасыбыз: Оренбург өлкәсе татарлары. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 376 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән).
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән чираттагы китап Оренбург өлкәсендә яшәүче милләттәшләребез, аларның гореф-гадәтләре, тел үзенчәлекләре турында бай мәгълүмат бирә. Бу җыентыкта борынгы кулъязмалар, шәҗәрәләр, тарихи шәхесләргә багышланган мәкаләләр урын алды. Шулай ук анда җирле халыкның авыз иҗаты, җыр-моңнары, осталарның кул эшләре, авыллар тарихы белән дә танышырга мөмкин. Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты галимнәренең тикшеренү-эзләнүләрен туплаган әлеге басма үз укучыларын табар һәм андагы язмалар һәркемдә зур кызыксыну уятыр, дип ышанабыз.


Милли-мәдәни мирасыбыз: Пермь татарлары. Барда. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 346 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән).
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән чираттагы китап Пермь краеның Барда районында яшәүче милләттәшләребез, аларның гореф-гадәтләре, тел үзенчәлекләре турында бай мәгълүмат бирә. Бу җыентыкта борынгы ташбилгеләр, шәҗәрәләр, тарихи шәхесләргә багышланган язмалар урын алды. Шулай ук анда җирле халыкның авыз иҗаты, җыр-моңнары, осталарның кул эшләре, авыллар тарихы белән дә танышырга мөмкин. Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты галимнәренең тикшеренү-эзләнүләрен туплаган әлеге басма үз укучыларын табар һәм андагы язмалар һәркемдә зур кызыксыну уятыр дип ышанабыз.


Милли-мәдәни мирасыбыз: Самара өлкәсе татарлары. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 376 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән).
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән чираттагы китап Самара өлкәсендә яшәүче милләттәшләребез, аларның гореф-гадәтләре, тел үзенчәлекләре турында бай мәгълүмат бирә. Бу җыентыкта борынгы кулъязмалар, шәҗәрәләр, тарихи шәхесләргә багышланган мәкаләләр урын алды. Шулай ук анда җирле халыкның авыз иҗаты, җыр-моңнары, осталарның кул эшләре, авыллар тарихы белән дә танышырга мөмкин. Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты галимнәренең тикшеренү-эзләнүләрен туплаган әлеге басма үз укучыларын табар һәм андагы язмалар һәркемдә зур кызыксыну уятыр дип ышанабыз. 

Милли-мәдәни мирасыбыз: Томск өлкәсе татарлары. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 448 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән). 
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән бу китап Томск өлкәсендәге татар авыллары тарихы, бу яктагы гореф-гадәтләр һәм тел үзенчәлекләре турында бай мәгълүмат бирә. Анда шулай ук җирле осталарның кул эшләре һәм халык талантларының көй-сүз иҗаты белән дә танышырга мөмкин. Галимҗан Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты галимнәренең тикшеренүләренә нигезләнгән әлеге басма киң катлау укучыларда кызыксыну уятыр дип ышанабыз.


Милли-мәдәни мирасыбыз: Удмуртия татарлары. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 400 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән).
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән чираттагы китап Удмуртия Республикасында яшәүче милләттәшләребез, аларның көнкүреше, гореф-гадәтләре, тел үзенчәлекләре турында бай мәгълүмат бирә. Бу җыентыкта борынгы ташбилгеләр, шәҗәрәләр, төбәкнең тарихи шәхесләрен яктырткан язмалар да урын алды. Шулай ук анда төбәкнең халык авыз иҗаты, җыр-моңнары, җирле осталарның кул эшләре, шәмаилләр, мәчетләр белән дә танышырга мөмкин. Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты галимнәренең тикшеренү-эзләнүләрен туплаган әлеге басма үз укучыларын табар һәм андагы язмалар һәркемдә зур кызыксыну уятыр дип ышанабыз.


Милли-мәдәни мирасыбыз: Ульяновск өлкәсе татарлары. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 600 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән).
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән чираттагы китап Ульяновск өлкәсендә яшәүче милләттәшләребез, аларның гореф-гадәтләре, тел-авыз иҗаты, сөйләш үзенчәлекләре, көй-музыкасы, җирле осталарның кул эшләре, археографик һәм эпитафик мирасы турында бай мәгълүмат бирә.


Милли-мәдәни мирасыбыз: Чиләбе өлкәсе татарлары. – 2 нче басма. – Казан, 2021. – 444 б. – (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән). 
«Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән» дигән сериядә дөнья күргән чираттагы китап Чиләбе өлкәсендә яшәүче милләттәшләребез, аларның гореф-гадәтләре, тел-авыз иҗаты, сөйләш үзенчәлекләре, археографик һәм эпитафик истәлекләре турында бай мәгълүмат бирә.