Яхин_Ф.

ЯХИН ФАРИТ ЗАКИЗЯНОВИЧ
Ведущий научный сотрудник отдела литературоведения ИЯЛИ АН РТ
Доктор филологических наук
Профессор
Поэт, писатель
Родился 2 января 1961 года в деревне Дусюмово Сармановского района Татарстана. Закончил среднюю школу в родной деревне в 1978 году и поступил на историко-филологический факультет Казанского университета. В 1983 году был направлен в аспирантуру в ИЯЛИ КФАН СССР. В мае 1988 года защитил диссертацию на соискание ученой степени кандидата филологических наук под руководством профессора Н.Г. Юзиева на тему «Роль газеты «Фикер» и журналов «Аль-гасруль-джадид», «Уклар» в развитии татарской литературы начала XX века» по специальностям журналистика и литература народов СССР. В июле 2000 года защитил диссертацию на тему «Мистика и мифология в татарской литературе» на соискание доктора филологических наук. С 1986 года по 1992 год работал научным сотрудником ИЯЛИ КФАН СССР, в январе 1993 года назначен директором Литературного музея Г.Тукая (г.Казань), в августе 1999 года переведен заведующим кафедрой литературоведения Татарского гуманитарного института. В 2004 году получил звание профессора. В 2005 году, после объедения вузов, профессор кафедры татарской литературы ТГГПУ, далее – КФУ. С августа 2015 года перешел на работу в ИЯЛИ АН РТ. В 2019 году был удостоен звания «Заслуженный деятель науки Республики Татарстан».
Основные направления научных исследований
Журналистика, теория литературы, средневековая литература тюркских народов, история татарской литературы, исламоведение, рукописные книги и источники.
Контактная информация
420111, г. Казань, ул. К. Маркса, д. 12; e-mail: yafaz@mail.ru
Список научных работ (за последние пять лет)
Монографии:
1. Татарская литература в периодической печати Уральска (1905-07гг.). Казань: Татар.кн. изд., 1992. —175 с.
2. Татар шигъриятендә дини мистика һәм мифология. Казан: ТДГИ, 2000. – 268 б.
3. Урта гасырлар татар әдәбияты: татар шигъриятендә дини мистика һәм мифология. Казан: Раннур, 200З.— 416 б.
4. В поисках затерянных миров татар. Германия: Germany, Saarbrucken: Palmarium academic publishinq, 2012. —104 s.
5. Гасырдан — гасырга: яңа заман әдәбиятына. Казан: Сүз, 2014.— 215 б.
6. Әдәбият укыганда: фәнни тикшеренүләр. Казан: Сүз, 2014.— 236 б.
7. Әдәби-мәдәни тарихыбызда: гыльми-текстологик эзләнүләр һәм тикшеренүләр. Казан: ТӘҺСИ, 2018. — 400 б.
8. Әдәби сүз хакы. – Казан: ТӘҺСИ, 2020. – 400 б.
Монографии и книги по религиоведению:
1. Иман: дөньяның мифологик сурәте. Казан: Татар. кит. нәшр., 1993. – 208 б.
2. Иман: дөньяның мифологик сурәте (2 нче басмасы). Казан: Иман, 1995. – 208 б.
3. Ислам дине нигезләре. Казан: Раннур, 1997. – 288 б.
4. Төшлек: төшләрне юрау китабы. Казан: Раннур, 1997. – 352 б.
5. Пәйгамбәрләр. Фәрештәләр. Ахирәт. Казан: Раннур, 1999. – 368 б.
Научно-текстологические труды:
1. Төрки мәүлидүн-нәби: Мөхәммәд пәйгамбәр хакында касыйдәләр / Текстларны әзерләүче. Истанбул: YILDIZ, 1993 – 41б.
2. Хәзрәти Мәрьям Ана / Текстны әзерләүче. Казан: Заман, 1993. – 24 б.
3. Сайады Таһир-Зөһрә (Бабахан дастаны): «Юлдаш» китапханәсе / Тәрҗемәче, кереш мәкалә авторы. Казан: Ранур, 1998. – 192 б.
4. Бакырган китабы: XII–XVIII йөз төрки-татар шагыйрьләре әсәрләре / Текстларны әзерләүче, кереш мәкалә һәм искәрмәләр язучы. Казан: Татар. кит. нәшр., 2000. – 240 б.
5. Хуҗа Әхмәт Ясәви. Хикмәтләр /Текстларны әзерләүче, кереш мәкалә, аңлатма һәм искәрмәләр авторы. Казан: Иман, 2000. – 246 б.
6. Суфи Аллаһияр. Собател-гаҗизин (Гаҗизләргә терәк) / Тәрҗемәче, кереш мәкалә һәм аңлатма-искәрмәләр авторы. Казан: Иман, 2000. – 156 б .
7. Мифтахетдин Акмулла. Шигырьләр / Төзүче, астөшермә тәрҗемәләрне башкаручы, искәрмәләр һәм мәкалә авторы. Казан: ТДГИ, 2001. – 96 б.
8. Эпик шигърият: XX йөз башы /Текстларны әзерләүче һәм томлыкны төзүче, кереш мәкалә һәм искәрмәләр авторы. «Мәктәп китапханәсе». Т.IV. Казан: ТаРИХ, 2002. – 463 б.
9. Сайади. Бабахан дастаны / Борынгы текстны әзерләүче, тәрҗемәче, кереш мәкалә авторы. «Мәктәп китапханәсе». Т.XI. Казан: ТаРИХ, 2002. – 447 б.
10. Суфи Аллаһияр. Собәтел-гаҗизин (Гаҗизләргә терәк) / Борынгы текстны әзерләүче, тәрҗемәче, кереш мәкалә, аңлатма һәм искәрмәләр авторы. – «Мәктәп китапханәсе» Т.XII. Казан: ТаРИХ, 2002. – 398 б.
11. Әхмәт Яссәви. Хикмәтләр / Борынгы текстларны әзерләүче, кереш мәкалә һәм аңлатма-искәрмәләр авторы. «Мәктәп китапханәсе» Т.XXIII. Казан: ТаРИХ, 2003.— 383 б.
12. Мәҗлиси. Сәйфелмөлек: дастан / Төзүче һәм кереш сүз авторы, текстларны әзерләүче, тәрҗемә итүче. Казан: Татар. кит. нәшр., 2007.— 374 б.
13. Борынгы әдәбият: Бакыргани һәм Мәҗлиси әсәрләре / Төзүче һәм кереш сүз авторы, текстларны әзерләүче, тәрҗемә итүче. «Мәктәп китапханәсе». Т. XLVI. Казан: Татарстан республикасы «Хәтер» нәшрияты, 2009.— 463 б.
14. Акмулла. Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт белән... / Төзүче, астөшермә тәрҗемәләрне башкаручы, искәрмәләр һәм мәкалә авторы. Казан: Татар. китю нәшр., 2016. — 127 б.
15. Һөвәйда (Мулла Хаҗа-Нәзәр бине Гаиб-Нәзәр Җәмйани) Рәхәте -дил — Җан рәхәте / Борынгы текстларны әзерләүче, кереш мәкалә һәм аңлатма-искәрмәләр авторы. Казан: ТӘҺСИ, 2017. — 268 б.
16. Һәмдәми. Нәсыйхәтнамә. Казан: ТӘҺСИ, 2018. – 160 б.
17. Кылыч Сайяди. Бабахан дастаны / Текстологы, тәрҗемә һәм кереш сүз авторы. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2020. – 287 б.
Учебники:
1. Борынгы һәм урта гасырлар татар әдәбияты: югары уку йортлары һәм мәктәпләр өчен дәреслек-кулланма. Казан: Раннур, 2011.— 176 б.
Статьи в научных изданиях:
Tukay ve Ittihat ve terakki cemiyeti.- Kardes kalemler: Aylik Aurasya edebiyat dercisi.- Yil 10/ Sayi 112/ Nisan 2016/ Onbes tl.- S. 77-79 (120 s).
Стихотворение Г.Тукая о Восхождении Пророка: Определение смыслов.- Ислам и тюркский мир: Проблемы образования, языка, литературы, истории и религии: Материалы VIII междунар. тюрколог. конф. 22 апреля 2016 год, Россия, Р.Т., г.Елабуга.— Казань: Изд-во Казан. ун-та, 2016. — С.163-165.
О характере поэтического духа Г.Тукая.- Габдулла Тукай и тюркский мир: Материалы междунар. конф., 25 апреля 2016 г., г.Казань.— Казань: ИЯЛИ, 2016.— С.465-468.
Дөньяда матбугат үсеше сәхифәсеннән: «Тукай журнализмы».- Мир Тукая: Философия, эстетика, язык:: Матреиалы межднар. научно-практиче-ской конф., 20 мая 2016 г., Казахстан, г. Уральск.— Орал: М.Өтемiсов атындагы БКМУ РБО, 2016.— Б.13-15. (263 б.)
Дүрт ягым кыйбла: Арчаның тарихи халкына бер сәяхәт.- Фәнни Татарстан.- 2017.- №2.- С.128-147.
Основные результаты атрибутирования рукописной книги «Насихатул-фозул» («Назидания достойным»).- Филологические науки. Вопросы теории и практики.- Тамбов: Грамота, 2017. №10 (76), ч.1. С.76-78.
Своеобразие литературно-художественного наследия сибирского поэтаXIV века шейха Икани. – Филологические науки. Вопросы теории и практики.- Тамбов: Грамота, 2017. №10 (76), ч.3. С.48-50.
Творческое наследие туркменскогопоэта Махтумкули на страницах истории татарской литературы. – Филологические науки. Вопросы теории и практики.- Тамбов: Грамота, 2017. №11, ч.1.
Образ нравственной женщины в средневековой татарской суфийской литературе.- Филологические науки. Вопросы теории и практики.- Тамбов: Грамота, 2017. №11, ч.2.
Средневековые произведения, написанные на арабском востоке XIII века на половецком языке. - Филологические науки. Вопросы теории и практики.- Тамбов: Грамота, 2017. №11, ч.3.
Новый источник по истории ислам в Сибири. – Золотоордынская цивилизация.- 2017.- № 10.- С.427-233.
XVIII гасыр әсәре «Рәхәте-дил» һәм аның татар әдәбияты тарихында урыны. - Татарское рукописное наследие: Изучение и сохранение / Материалы всероссийской научно-практической конф., посвящ. 130-летию С.Вахиди. Казань: ИЯЛИ, 2017. ― С. 214-218.
2016 елда Арча районында уздырылган комплекслы экспедиция вакытында табылган кулъязмаларның тасвирламасы. - Милли-мәдәни мирасыбыз: Арча. Казан: ИЯЛИ, 2017. ― Б. 34-64.
«Мәликә китабы» тарихы // Туган җир: Төбәк тарихы буенча журнал.- 2018.- №1.- Б.233-248; №2.- Б.159-171; №3.- Б.189-200; №4.- Б. 169-181 һ.б.
Г.Исхакыйның башлангыч чор иҗаты хакында Г.Сәгъди // Гаяз Исхаки и национальное возрождение татар в начале ХХ века: Материалы междунар. конференции, посвященной 140-летию со дня рождения Г.Исхаки.- Казань: ИЯЛИ, 2018.- С.436-440.
Коръән сүзенең Идел буена беренче китерелүе // Туган җир: Төбәк тарихы буенча журнал. ― 2019. ― №1. ― Б. 92-98.
Себер татар язма ядькәре: (яңа парадигмалар кысасында) // Эхо веков: Гасырлар авазы. ―2018. ― №4. ― Б. 120-124.
Галимҗан Гыйльманов хакыйкатьләре: әсәрләренә хас аерым үзенчәлекләренә өч ачкыч // Идел. ― 2019. ― Б.17-19.
Ульян татарларына сәяхәт ядкәре // Милли-мәдәни мирасыбыз: Ульяновск өлкәсе татарлары. (Фәнни экспедицияләр хәзинәсеннән унтугызынчы китап) – Казан: ИЯЛИ, 2018. – Б.43-80.
«Дөррел-Кәлам« поэмасы һәм «Кәлам гыйлеме» // «Богословское наследие мусульман России»: материалы Второго международного форума (25-30 октября). – Булгарская академия, 2020.
Хикәя, повесть, роман жанрлары хакында // Жанрово-стилевое развитие национальных литератур в ХIХ – ХХI вв.: материалы Международной научно-практической конференции (4 декабря 2020 г., г.Казань). –– Казань: ИЯЛИ им. Г. Ибрагимова, 2020.
Тукаевларның мәгърифәт учагы // Просветительское двиңение у тюркских народов и творчество Абая»: материалы Международной научно-практической конференции (2(20 декабря 2020 г., г.Казань). –– Казань: ИЯЛИ им. Г. Ибрагимова, 2020.
В 2001–2003 гг. – член диссертационного совета по филологии Чувашского университета, г.Чебоксары.
В 2004–2012 гг. – член диссертационного совета по татарской филологии Тобольского педагогического института, г. Тобольск.